“Van de een op de andere dag moest ik ineens naar een andere school. Een Joodse school, terwijl ik niet eens wist dat ik Joods was. En wat was dat eigenlijk, Joods? Kon je dat zien? Of eten? Thuis werd er helemaal niet over gesproken, mijn ouders vertelden me niets.”
Herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog van een overlevende
Met kippenvel op mijn armen luister ik naar de krasse dame die voor me zit en honderduit vertelt over haar herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog. Virry de Vries Robles is inmiddels 85 jaar oud en overleefde ruim anderhalf jaar gevangenschap in Kamp Westerbork in Drenthe.
Virry de Vries Robles over haar verblijf in Kamp Westerbork
Virry de Vries Robles (1932) groeit op in Amsterdam, wanneer de Tweede Wereldoorlog uitbreekt. Eerst verandert er weinig: “Ik was 8 en vond het wel spannend: oorlog, jeetje!“.
Tot ze in 1941 plots naar een andere school moet, speciaal voor Joodse kinderen, en een gele ster op haar kleding moet dragen. Het is de eerste keer dat ze beseft dat ze Joods is. Waarom dat haar anders maakt, krijgt ze echter nooit te horen. “Mijn ouders spraken er niet over, er werd me niets verteld omdat ik ‘maar een kind’ was.”
In de zomer van 1943 werd het gezin De Vries Robles voor de eerste keer opgepakt. Na een angstige nacht op een verzamelplaats voor joden aan de Polderweg worden ze de dag erop weer vrijgelaten. Bij thuiskomst blijken de buren alle waardevolle spullen te hebben ingepikt…
In november 1943 gaat het echt fout. Het gezin wordt opnieuw meegenomen en vastgezet in de toenmalige gevangenis.
“We zaten twee weken lang in één grote ruimte, mannen en vrouwen gescheiden. Er liepen ook mensen uit een Joodse psychiatrische instelling rond, wat voor chaotische taferelen zorgde. Zo vloekte er een de hele tijd, zelfs tegen mijn vader terwijl hij als arts gevangenen een medische keuring afnam. Ik was geschokt en bang, zulke woorden had ik nog nooit gehoord!”
Twee weken later, op 30 november 1943, wordt het gezin op transport gesteld naar Westerbork. Het gezin komt in een van de barakken terecht: 150 vrouwen aan de ene kant, 150 mannen aan de andere kant. Privacy is er niet: “Als ik mijn moeder een vraag stelde, kreeg ik van 6 kanten antwoord!”. ‘s Nachts naar de wc was een hele onderneming: “Ik moest met mijn knijpkat vanaf het bovenste bed van het driepersoons-stapelbed naar beneden klauteren en daarna weer terug. Probeer dat maar eens te doen zonder iemand wakker te maken.”
Echte vriendschappen in het kamp heeft Virry ook niet. “Er waren veel kinderen, maar bijna altijd werden die op transport gesteld. Ik voelde me eenzaam, maar schakelde mijn gevoel zoveel mogelijk uit om te kunnen overleven.”
Een voormalige barak in Kamp Westerbork
Een gelukskind
Haar vader wordt als huisarts in januari 1944 terug geroepen naar Amsterdam, waar hij aan het werk wordt gezet door de Duitse bezetters. Haar moeder was twee maanden zwanger toen het gezin werd afgevoerd, in de zomer van 1944 bevalt ze van zoon Eric. Krap twee maanden maanden later, op 13 september 1944, wordt Virry samen met haar moeder en broertje op de trein naar Bergen-Belsen gezet.
Een half uur voor vertrek besluit SS-kampcommandant Gemmeker dat het gezin waardevoller is wanneer haar vader erbij is en worden ze weer uit de trein gehaald. Later blijkt dat die trein de laatste ooit was die uit Westerbork vertrok. “Ik ben een gelukskind, dat ik dat heb overleefd”.
“Ik ben een gelukskind, dat ik dat heb overleefd”.
Op 5 september 1944, later bekend als Dolle Dinsdag, komt Virry in een menigte van binnengekomen NSB’ers terecht. Een unieke kans om zo het kamp te verlaten, maar ze besluit bij haar familie te blijven. Het duurt nog tot 12 april 1945 voor Virry, haar moeder en broertje uit Westerbork worden bevrijd door Canadese soldaten.
Na de Tweede Wereldoorlog
Het gezin keert terug naar Amsterdam. Over de oorlog wordt nauwelijks meer gesproken. Virry’s ouders krijgen nog een dochter maar gaan vlak erna uit elkaar. Voor Virry begint vervolgens een lange strijd om haar draai weer te vinden.
Opnieuw leren wie je kunt vertrouwen, leren omgaan met de ballast van de oorlog… “Ik heb jarenlang mijn koffers niet kunnen pakken om op vakantie te gaan, ondanks dat zoiets juist leuk zou moeten zijn.”
In Memoriam: Virry de Vries Robles (1932-2022)
Tegenwoordig geeft Virry al ruim twintig jaar gastlessen op scholen, om een brug te slaan tussen heden en verleden. En misschien nog wel het meest belangrijk: om kinderen te leren elkaar te respecteren en te verdragen, ook al is iemand anders. “Oorlog gebeurt nog steeds en dat moet eigenlijk ophouden. Jonge mensen moeten beseffen dat zij degenen zijn die daar iets aan kunnen doen in de toekomst.”
“Toen was ik onvrij. Nu ben ik vrij om te kunnen zeggen wat ik wil”
Herinneringscentrum Kamp Westerbork
Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertelt het verhaal van meer dan honderdduizend Joden, Sinti en Roma die tijdens de oorlog in Kamp Westerbork verbleven. In het museum krijgen bezoekers een glimps van het dagelijks leven in het kamp te zien.
Originele filmbeelden uit 1944, persoonlijke objecten, laatste afscheidsgroeten die uit de trein werden geworpen… Indrukwekkende overblijfselen uit een verschrikkelijke oorlog.
Voormalig kampterrein Westerbork
Op drie kilometer van het Herinneringscentrum ligt het voormalige kampterrein. Hier staat nog de oorspronkelijke woning van de kampcommandant, dat na de oorlog nog decennia lang werd bewoond door een Nederlandse familie.
Er staat een historische treinwagon, waar uit een luidspreker de namen klinken van alle slachtoffers. En de 102.000 stenen, ter nagedachtenis aan elke persoon die werd gedeporteerd uit Westerbork en niet meer terugkeerde.
Herinneringscentrum Kamp Westerbork
Oosthalen 8
9414 TG Hooghalen (Drenthe)
www.kampwesterbork.nl
Een bijzondere plek om een verschrikkelijke periode te herdenken. Hier worden herinneringen levend gehouden en actuele thema’s als discriminatie en vooroordelen in een historische context geplaatst. Meer dan ooit nodig, want racisme en oorlog zijn ook nu nog dagelijks voelbaar in delen van de wereld.
4 en 5 mei herdenken en vieren we
In Nederland herdenken we op 4 mei onze oorlogsslachtoffers; ook ik sta vanavond 2 minuten stil en denk aan mijn inmiddels overleden grootouders, die in Amsterdam woonden tijdens de oorlog. En aan al die mensen die voor ons de vrijheid mogelijk maakten. En aan Virry, naar wiens verhalen ik met kippenvel mocht luisteren.
Morgen, op 5 mei, vier ik net zoals velen de vrijheid. Maar eerst sta ik nog even stil.
1 comment
Prachtig verteld Natasja! Inderdaad een zeer belangrijk onderwerp, nu misschien wel meer dan ooit! Bedankt dat je Virry’s verhaal hier met ons hebt gedeeld.
Mooie foto’s trouwens ook!
Comments are closed.